Czujesz ciągłe zmęczenie? Masz trudności z utratą dodatkowych kilogramów? Miewasz napady na słodycze i czujesz, że „tyjesz z powietrza”? Te objawy mogą wskazywać na insulinooporność. Sprawdź czym ona jest i czy faktycznie jest się czym martwić!

Insulinooporność to stan obniżonej wrażliwości tkanek na działanie insuliny, hormonu odpowiedzialnego m.in. za regulowanie stężeń glukozy. W rezultacie poziom glukozy może przyjmować nieprawidłowe wartości. Sama w sobie nie jest chorobą, ale jest zaburzeniem, które może prowadzić do rozwoju wielu chorób takich jak:

– cukrzyca typu 2
– otyłość
– choroby sercowo-naczyniowe takie jak miażdżyca, zawał, udar i wiele innych
– choroby neurodegradacyjne

Może przyczynić się do rozwoju niealkoholowego stłuszczenia wątroby, zaburzać gospodarkę cholesterolem, regulację ciśnienia krwi, pracę jajników przyczyniając się do zaburzeń miesiączkowania a nawet niepłodności.
Istnieje bardzo bliskie powiązanie insulinooporności z Zespołem Policystycznych Jajników (PCOS), niedoczynnością tarczycy, chorobą Hashimoto, bezdechem sennym a nawet chorobą Alzheimera.

Istnieją trzy rodzaje insulinooporności:

– insulinooporność postreceptorowa
– insulinooporność receptorowa
– insulinooporność przedreceptorowa

Różnią się one przebiegiem, rozpoznaniem a także przyczyną ich powstawania. W temacie insulinooporności, warto wspomnieć także o hiperinsulinemii z którą często insulinooporność jest mylona. Hiperinsulinemia bardzo często występuje w insulinooporności. Czym zatem jest? Jest to nic innego jak nadmierne „wyrzuty insuliny”.

W wyniku stosowania niezdrowej diety, bogatej w nadmiar cukrów prostych, zwiększonej kaloryczności diety czy w wyniku innych czynników, trzustka może wydzielać zwiększone ilości insuliny. W momencie gdy mamy insulinooporność a nasze receptory insulinowe nie są wrażliwe na działanie insuliny, trzustka będzie produkowała coraz większe jej ilości. Początkowo hiperinsulinemia (hiperinsulinizm) ratuje przed cukrzycą, ponieważ pomaga utrzymać poziom glukozy na prawidłowym poziomie. Z czasem nadmierne „wyrzuty insuliny” mogą powodować spadki cukru (hipoglikemię), jednak z czasem gdy oporność na insulinę w tkankach się stale zwiększa, wraz ze wzrostem poziomu insuliny wzrasta także poziom glukozy, przyczyniając się z czasem do rozwoju cukrzycy typu 2.

Oczywiście nie każdy insulinooporny zachoruje na cukrzycę. Można temu zapobiec dzięki leczeniu insulinooporności.

PRZYCZYNY INSULINOOPORNOŚCI

Przyczyn insulinooporności jest wiele ale nadal nie wszystkie są do końca poznane. Mimo, że insulinooporność istnieje od zarania dziejów i kiedyś pomagała ludziom przetrwać długie okresy głodu tak teraz przyczynia się niestety do przedwczesnej śmierci i rozwoju wielu chorób.
Przyczyn możemy szukać zarówno w genetyce (ok 50% czynników genetycznych odpowiada za rozwój insulinooporności) ale także w naszym stylu życia.

Najczęstszą i najważniejszą przyczyną insulinooporności jest otyłość brzuszna, która wynika bardzo często z nadmiernego spożycia kalorii, jedzenia produktów o wysokim indeksie glikemicznym, stanu zapalnego, działania niektórych hormonów przeciwwstawnych do insuliny a także wieku.

Im jesteśmy starsi tym ryzyko insulinooporności się zwiększa jednak musimy pamiętać, że insulinooporność może dotyczyć każdego, niezależnie od wieku, masy ciała, miejsca zamieszkania i trybu życia. Coraz częściej diagnozuje się insulinooporność u dzieci i młodzieży, co może wynikać zarówno z predyspozycji genetycznych ale także z niezdrowego stylu życia, który jest prowadzony już od najmłodszych lat.

Duży wpływ na rozwój insulinooporności u dzieci ma styl życia jaki prowadziła matka w czasie ciąży, jej dieta, poziom aktywności fizycznej, masa ciała a także to czy karmiła piersią po porodzie i kiedy zaczęła rozszerzanie diety dziecka w okresie niemowlęcym.

Niska aktywność fizyczna, siedzący tryb życia także przyczyniają się do rozwoju insulinooporności a także nadwagi i otyłości. Również nagły, silny stres, krótki sen, używki (głównie palenie papierosów), niektóre leki farmakologiczne i inne choroby współwystępujące.

OBJAWY INSULINOOPORNOŚCI

Insulinooporność może nie dawać żadnych objawów a może dawać o sobie znać poprzez wiele dokuczliwych symptomów. Najczęstszymi objawami są:

• nadmierna senność po posiłku (szczególnie węglowodanowym)
• przyrost masy ciała (mimo normalnej diety, bez przejadania się)
• obniżenie nastroju
• przymglenie umysłowe
• problemy z pamięcią i koncentracją
• rozdrażnienie
• bóle głowy i tzw. ciężka głowa
• bóle stawów
• zmiany na skórze o typie rogowacenia ciemnego
• ciągłe zmęczenie
• uczucie zimna
• napady głodu około 2–3 godzin po posiłku (tzw. wilczy apetyt)
• ochota na słodycze
• trudności ze zrzuceniem zbędnych kilogramów.

JAK ZDIAGNOZOWAĆ INSULINOOPORNOŚĆ?

Szczegółowo o diagnostyce insulinooporności będę pisała w osobnym artykule, natomiast teraz napiszę krótko jakie badania wykonać w celu zdiagnozowania insulinooporności:

1. Oznaczenie insuliny i glukozy z surowicy krwi (badanie laboratoryjne polegające na pobraniu krwi z żyły) na czczo
   2. Oznaczenie wskaźnika HOMA-IR – określającego poziom insulinooporności (potrzebujemy do tego znać wynik insuliny i glukozy na czczo. Link do kalkulatora HOMA-IR)
   3. Test obciążenia glukozą OGTT z oznaczeniem glukozy i insuliny (wykonany w laboratorium)
   insulina i glukoza:

– na czczo
– po 1h od obciążenia glukozą 75g
– po 2h od obciążenia glukozą 75g

(Więcej o teście OGTT możecie przeczytać na blogu naszej fundacji TU)

LECZENIE INSULINOOPORNOŚCI

Czy insulinooporność można wyleczyć? Często zadajecie mi takie pytanie. Otóż w większości przypadków jest to możliwe. Co zatem zrobić by przywrócić równowagę w organizmie i poprawić swoje wyniki badań?

Leczenie insulinooporności powinno składać się z kilku elementów, które połączone w całość dają najlepsze efekty. Szczegółowo każde z nich będę omawiała w osobnych artykułach.

DIETA

Dieta powinna opierać się na zdrowych, niskoprzetworzonych produktach spożywczych. Powinna być bogata w warzywa, rośliny strączkowe, ryby, produkty pełnoziarniste, owoce, orzechy, pestki i nasiona, chude mięso i nabiał. Powinniśmy eliminować produkty bogate w cukry proste, tłuszcze trans, nadmiar pustych kalorii. Warto też zadbać o odpowiednie nawodnienie pochodzące najlepiej z wody a nie soków i napojów gazowanych.

Nie ma jasnych wytycznych ze strony towarzystw naukowych jak powinna wyglądać dokładnie dieta osoby z insulinooporności, natomiast dzięki licznym badaniom, publikacjom i wiedzy naukowej możemy uznać, że bezpiecznymi i skutecznymi dietami polecanymi pacjentom z insulinoopornością są diety takie jak Dieta DASH, dieta Śródziemnomorska i dieta o niskim Indeksie Glikemicznym.

Istnieje też wiele kontrowersyjnych modeli żywieniowych, które stosują osoby z insulinoopornością oraz DIETY CUD, które przynoszą szybkie (acz nie długotrwałe) efekty redukcji masy ciała i chwilową poprawę samopoczucia, jednak ich skuteczność i bezpieczeństwo dla zdrowia na dłuższą skalę budzą wiele wątpliwości. Dlatego nie są polecane.

AKTYWNOŚĆ FIZYCZNA

Niska aktywność fizyczna według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) jest jedną z głównych przyczyn rozwoju chorób cywilizacyjnych na świecie. Również jej brak, ma wpływ na rozwój insulinooporności.

Żeby poprawić swoje wyniki badań i samopoczucie, warto uwzględnić codzienną aktywność w swojej codziennej terapii. Powinniśmy dbać o to by być aktywni każdego dnia. Minimum 30 minut zwiększonego wysiłku jest zalecane przez praktycznie wszystkie towarzystwa naukowe. Zalecane jest także wykonywanie 10 000 kroków każdego dnia. Udowodniono, że tyle wystarczy, żeby zmniejszyć ryzyko rozwoju cukrzycy i chorób serca.

Co zatem ćwiczyć?

To co lubimy 🙂 Zalecane są dyscypliny ogólnokondycyjne takie jak szybki, żwawy marsz, nordic walking, pływanie, bieganie, jazda na rowerze, taniec itp. Warto pamiętać też o ćwiczeniach wzmacniających mięśnie (trening siłowy), najlepiej na masie własnego ciała, co pozwoli nam uchronić się przed spadkiem masy mięśniowej podczas redukcji masy ciała. Pamiętajmy też o tym by być po prostu aktywni podczas codziennych czynności. Np. wybierajmy schody zamiast windy, wysiądźmy przystanek wcześniej, żeby przemaszerować resztę trasy, wykonujmy prace w ogrodzie, w domu itp.

ELIMINACJA STRESU

O szkodliwym wpływie stresu na nasze zdrowie nadal nie wiele się mówi. A istnieje dowody na to, że nadmierny i przewlekły stres potrafi negatywnie wpłynąć na nasze zdrowie na wiele sposobów. Jednym z nich jest zwiększenie poziomu kortyzolu oraz stanu zapalnego w organizmie, co może mieć wpływ na rozwój insulinooporności. Tak zwane „zajadanie stresu” może wpływać nie tylko na nieprawidłowe nawyki i relacje z jedzeniem ale także na zwiększenie masy ciała a wraz z nią zwiększenie poziomu insuliny i glukozy we krwi. Stres wywołuje błędne koło z którego trudno wyjść, dlatego bardzo ważne jest dbanie o wewnętrzny spokój i równowagę psychiczną.

Jak eliminować stres?

Pozbywając się toksycznych relacji ze swojego otoczenia i budowanie prawidłowych, opartych na zaufaniu, dbanie o równowagę między życiem osobistym a zawodowym, tzw work-life balance , dbanie o swoje potrzeby i czas dla siebie, odpowiednie zarządzanie swoim czasem osobistym i zawodowym, ćwiczenia fizyczne i relaksacyjne, techniki medytacyjne i wiele innych.

ZDROWY SEN

Brak snu odpowiada za rozwój otyłości, kształtowanie niezdrowych nawyków żywieniowych, przemęczenie, rozdrażnienie, spadek efektywności zawodowej, pogorszenie nastroju i samopoczucia. Dorosły człowiek powinien ciągłym, nieprzerwanym snem spać ok 7-8 godzin w ciągu doby. Żeby zadbać o najlepszą jakość snu, warto dwie godziny przed snem wyłączyć urządzenia technologiczne takie jak smartfony, telewizor, komputer itp, porządnie przewietrzyć sypialnie, zjeść lekki posiłek na dwie godziny przed snem i zadbać o odpowiednią temperaturę pomieszczenia. Oczywiście nie zawsze się to udaje. Rodzice małych dzieci, mimo szczerych chęci często narzekają na nieprzespane noce. Warto wtedy szukać regeneracji w ciągu dnia lub w każdy inny możliwy sposób, żeby znaleźć chociaż chwilę na dodatkowy odpoczynek.

FARMAKOTERAPIA I SUPLEMENTACJA

W wielu przypadkach udaje się uporać z insulinoopornością bez dodatkowe wspomagania ze strony leków i suplementów. Jednak są przypadki, w których lekarz decyduje się na leczenie farmakologiczne. Najczęstszym lekiem stosowanym w insulinooporności jest metformina. Jest to lek przeciwcukrzycowy, którego działanie pomaga m.in. uwrażliwiać tkanki na działanie insuliny, pomaga też przywracać funkcje jajników, dzięki czemu jest też często stosowany w terapii przy PCOS. Metformina jest lekiem bezpiecznym, sprawdzonym i skutecznym. W swoim działaniu korzystnie wpływa także na pracę wątroby oraz profil lipidowy. Jednak tak jak każdy lek, ma swoje skutki uboczne. Najczęstsze z nich to problemy ze strony przewodu pokarmowego (biegunki, wzdęcia, bóle brzucha itp), które mijają po kilku tygodniach od rozpoczęcia leczenia. Może też dojść do niedoboru witaminy B12, dlatego warto co jakiś czas oznaczać jej poziom.

Nie powinno stosować się metforminy u osób z chorobami nerek.

Szczególną ostrożność powinny zachować kobiety w ciąży oraz karmiące piersią, chociaż mimo braku zaleceń do stosowania metforminy przez ciężarne i karmiące w Polsce, za granicą z powodzeniem się ją stosuje i nie zauważa się szkodliwych skutków leczenia. Niestety nadal brakuje odpowiedniej ilości badań, które by umożliwiły stosowanie metforminy w ciąży i przy karmieniu piersią w Polsce.
W insulinooporności zwykle nie jest konieczna dodatkowa suplementacja, jeśli pacjent stosuje zdrową i zbilansowaną dietę. Natomiast są badania, które potwierdzają korzystne działanie witaminy D, koenzymu Q10 czy magnezu. Jednak przed każdym rozpoczęciem suplementacji, warto wykonać odpowiednie badania oraz skonsultować to ze swoim lekarzem. Nadmiar witamin może być tak samo szkodliwy jak ich niedobór.

Więcej o insulinooporności przeczytacie na blogu naszej Fundacji www.insulinoopornosc.com .

Znajdziecie tam także wiele praktycznych materiałów do pobrania bezpłatnie takich jak przykładowe jadłospisy, broszury i inne materiały edukacyjne.

Zapraszam Was także do lektury moich książek, które napisałam przy współpracy z dietetyczką Magdaleną Makarowską:
– Insulinooporność – zdrowa dieta i zdrowe życie
– Dieta w insulinooporności
– Insulinooporność w polskiej kuchni

Wszystkie dostępne są w Empiku i innych księgarniach stacjonarnych oraz internetowych.

Czytaj na blogu Fundacji:

Wpływ insulinooporności na rozwój nowotworów. Czy istnieje związek? Wywiad z dietetykiem onkologicznym.

Różne oblicza insulinooporności – śniadania IF, dieta PALEO, bariatria, aktywność fizyczna i mikrobiota. Co na to nauka?

Insulinooporność – zaburzenie o wielu twarzach

Pułapka otyłości – okiem endokrynologa dr n.med. Macieja Jędrzejowskiego