Obraz dziewczynek i kobiet w spektrum autyzmu jest bardzo podobny do tych z ADHD (przeczytaj wcześniejszy wpis o kobietach z ADHD). Możliwe, że wiele z nas miała objawy obu zaburzeń.

Dziewczynki w spektrum autyzmu również są mistrzyniami kamuflażu, pięknie przystosowują się do otoczenia, bacznie obserwują zachowania innych ludzi by później je naśladować. Dlatego tak ciężko jest postawić prawidłową diagnozę.

Zaburzenia w komunikacji i interakcjach społecznych tłumaczone są nieśmiałością, a brak elastyczności i powtarzalne zachowania mogą być odbierane przez dorosłych jako pożądane cechy wzorowej uczennicy (konsekwentna, pilna, dokładna, może trochę pedantyczna, ale to nic złego, prawda?)

Kobiety w spektrum autyzmu – „Perfekcyjne histeryczki”

W dorosłości jesteśmy mistrzyniami maskowania się. W końcu przez całe życie opanowywałyśmy rozmaite techniki udawania „normalnych”. Perfekcyjne, pedantyczne, nadmiernie dokładne, a gdy ktoś zaburzy ten ład, harmonie i rutynę, pojawia się emocjonalny dramat i histeria. To głównie wtedy słychać komentarze typu „ale histeryczka, robi dramy z byle g****”.

Często singielki, albo po wielu burzliwych związkach, rozstaniach i rozwodach. W końcu umiejętności społeczne nadal kuleją, mimo, że nauczyłyśmy się maskować to i owo, a do tego wyuczyłyśmy się różnych zachowań, które staramy się powielać.

Mogą być to również kobiety – samotniczki, które preferują prace zdalną i unikają spotkań towarzyskich i zatłoczonych miejsc. Możemy być uważane za oschłe, nieuprzejme czy bez empatii.

Obraz kobiet z ASD to całe spektrum różnorodności!

Co to jest spektrum autyzmu (ASD)?

Spektrum autyzmu (ang. autism spectrum disorder, ASD) to zaburzenie  neurorozwojowe, które podobnie jak ADHD kojarzone było zwykle z chłopcami, ale dotyczy również dziewcząt i dorosłych kobiet.

Cechami charakterystycznymi są trwałe zaburzenia w komunikacji i interakcji społecznej oraz ograniczone i powtarzające się zachowania, zainteresowania lub aktywności. Pierwsze objawy występują we wczesnym dzieciństwie i mogą się różnić między osobami. Autyzm nie mija, nie wyrasta się z niego, jest z nami do końca życia.

Osoby ze spektrum autyzmu mogą mieć trudności w nawiązywaniu kontaktów społecznych, rozumieniu języka werbalnego i niewerbalnego, wykonywaniu zadań wymagających elastycznego myślenia i dostosowania do zmieniających się sytuacji oraz mogą wykazywać powtarzające się wzorce zachowań i zainteresowań.

Wśród osób z ASD jest duża różnorodność przypadków. Są osoby od funkcjonujących w bardzo ograniczony sposób w zakresie funkcjonowania intelektualnego, społecznego, werbalnego i wymagające dodatkowego wsparcia oraz opieki, są też osoby o wysokim poziomie inteligencji i dobrze funkcjonujące w relacjach społecznych.

Niektóre osoby mają ponadprzeciętnie wysokie umiejętności w niektórych obszarach, podczas gdy widoczne są u nich duże deficyty w innych.

Objawy spektrum autyzmu

Według klasyfikacji DSM-V (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders) czyli klasyfikacji zaburzeń psychicznych Amerykańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego, objawy ASD wyglądają następująco:

1. Nieustępujące trudności w zakresie komunikacji społecznej i interakcjach społecznych w wielu różnych kontekstach.
2. Ograniczone, powtarzające się wzorce zachowań, zainteresowań lub aktywności (np. nadmierne przywiązanie do rutyny, stereotypowe i powtarzające się wypowiedzi itd.).
3. Hiper- lub hiporeaktywność w odniesieniu do bodźców zmysłowych lub niezwykłe zainteresowanie sensorycznymi aspektami środowiska (tj. pozorna obojętność na ból, ciepło, zimno, nieadekwatne reakcje na specyficzne dźwięki i tekstury, nadmierne obwąchiwanie lub dotykanie przedmiotów, fascynacja światłami itp.)

Żeby objawy ASD świadczyły o ASD to:

1. Zaburzenia nie są lepiej wyjaśnione niepełnosprawnością intelektualną lub całościowym zaburzeniem rozwoju.
2. Objawy powinny mieć bezpośredni negatywny wpływ na funkcjonowanie szkolne, zawodowe, społeczne oraz w innych ważnych obszarach.
3. Objawy powinny pojawić się w okresie wczesnego dzieciństwa (ale mogą nie objawiać się w pełni, aż do momentu, gdy oczekiwania społeczne zaczynają przekraczać ograniczone możliwości lub mogą być maskowane przez wyuczone strategie w późniejszym życiu).

Uwaga! ASD to nie choroba, tylko zaburzenie neurorozwojowe. Wynika po prostu z nieco innego ”działania mózgu”. Objawy i zachowania u każdego mogą wyglądać nieco inaczej, co często wynika ze środowiska w jakim dorastamy, wsparcia (lub jego braku) i wielu różnych czynników.

Przykłady objawów spektrum autyzmu

Zaburzenia w komunikacji i interakcjach społecznych:

• Trudności w podtrzymywaniu rozmowy i znajomości.
• Nieprawidłowe odbieranie mowy ciała, emocji, trudności w rozumieniu aluzji, metafor i żartów.
• Emocjonalność nieadekwatna do sytuacji.
• Niechęć do rozmów przez telefon, preferowanie komunikacji pisanej.

Rytuały i rutyna:

• Częste mycie rąk, sprawdzanie kilka razy zamkniętych drzwi, układanie książek wielkością/kolorem/alfabetycznie itd.
• Spożywanie posiłków w tej samej kolejności, te same rytuały przy przygotowywaniu posiłków.
• Wzrost napięcia i niepokoju przy zaburzeniu codziennej rutyny i rytuałów.
• Kupowanie ciągle tych samych produktów, trudności w elastyczności i zmianie tego co „stałe”.

Sztywne i ograniczone zainteresowania:

• Trzymanie się ciągle jednej i tej samej branży (praca), brak elastyczności przy zmianie zawodu/stanowiska/zakresu obowiązków.
• Np. zbieranie książek, znaczków, pocztówek, zdjęć, płyt itp.
• Słuchanie tylko jednego gatunku muzyki lub jednego zespołu.
• Niechęć do próbowania nowych rzeczy/ aktywności/ zmiany na coś „czego nie znam” (np. inna marka telefonu, przeprowadzka do innej dzielnicy lub miasta, wyjazd na wakacje w inny, nieznany dotąd region).

Zaburzenia sensoryczne:

• Nadwrażliwość na światło (słońce, kolorowe światełka, jasne oświetlenie, lampki choinkowe, leflektory, stroboskopy, światła samochodów itp.)
• Nadwrażliwość słuchowa (wysokie dźwięki, głośne dźwięki np. karetka, płacz dzieci, głośna muzyka, głośne rozmowy ludzi np. w pubie.
• Nadwrażliwość na dotyk (niski próg bólu, niechęć do dotyku ogólnie lub niektórych części ciała np. głowy, twarzy, niechęć do dotykania niektórych struktur np. piasku, glutowatych konsystencji).
• Niedowrażliwość sensoryczna (potrzeba nadmiernej stymulacji różnych zmysłów, np. potrzeba silnego uścisku, ugniatania, głośne słuchanie muzyki, potrzeba jedzenia ostrych/ bardzo słonych/ słodkich smaków itp).

Autyzm u kobiet

Coraz więcej kobiet otrzymuje diagnozę dopiero w wieku dorosłym. Podobnie jak w przypadku ADHD, osoby z ASD we wcześniejszych latach leczyły wiele zaburzeń psychicznych, m.in. depresję, zaburzenia lękowe, zaburzenia odżywiania się, uzależnienia behawioralne i od substancji psychoaktywnych, zaburzenia osobowości, zaburzenia obsesyjno – kompulsyjne (OCD), zaburzenia psychosomatyczne, zaburzenia zachowania i wiele innych.

Większość z nas od dziecka czuła się „inna”, „niedopasowana”, „z innej planety”. Często czułyśmy się gorsze, głupsze, mniej wartościowe. Przystosowywałyśmy się do otoczenia, maskując w ten sposób swoje objawy i trudności. Często z tego powodu czułyśmy się bardzo samotne i niezrozumiane.

Na szczęście teraz możemy to zmienić i poprawić komfort naszego życia!

Leczenie spektrum autyzmu

Spektrum autyzmu to zaburzenie neurorozwojowe dlatego zostaje z nami na zawsze, ale leczenie może łagodzićobjawy i poprawić jakość naszego życia!

Podstawą leczenia jest:

• psychoedukacja,
• psychoterapia,
• zmiana stylu życia (o tym więcej wkrótce),
• inne terapie w zależności od potrzeb i zaburzeń współwystępujących, np. terapia SI (integracja sensoryczna), trening umiejętności społecznych, techniki pracy z ciałem itp.)

Nie ma leków na autyzm, natomiast w zależności od współwystępujących zaburzeń psychicznych wprowadza się leczenie farmakologiczne np. leki przeciwdepresyjne, przeciwlękowe, stabilizatory nastroju itp.

Osoby z ASD mogą zmagać się również z różnymi zaburzeniami i chorobami somatycznymi, co też zmienia postępowanie lecznicze. Terapia jest mocno zindywidualizowana, bo każdy z nas może inaczej funkcjonować, mieć inne objawy, trudności i umiejętności.

A jeszcze więcej przeczytasz w mojej najnowszej książce: 

Link do zakupu: KLIK

Źródło:

1. International Classification of Diseases ICD-10, ICD-11, WHO
2. American Psychiatric Association. (2013). Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, Fifth Edition, DSM-V. 
3. Cichoń, L., & Janas-Kozik, M. (2017). Zaburzenie ze spektrum autyzmu. Forum Pediatrii Praktycznej,14.
4. Lai MC, Lombardo MV, Auyeung B, Chakrabarti B, Baron-Cohen S. (2015). Sex/gender differences and autism: Setting the scene for future research. Journal of the American Academy of Child & Adolescent Psychiatry, 54(1), 11–24.
5. Pietras, T., Podgórska-Jachnik, D., Sipowicz, K., Witusik, A. (2022). Spektrum autyzmu. Od diagnozy i terapii do integracji i inkluzji.
6. Baldwin, S., & Costley, D. (2015). The experiences and needs of female adults with high-functioning autism spectrum disorder. Autism, 20(4), 483-495.
7. Bargiela, S., Steward, R., & Mandy, W. (2016). The experiences of late-diagnosed women with Autism Spectrum Conditions: An investigation of the female autism phenotype. Journal of Autism and Developmental Disorders, 46(10), 3281-3294.
8. Hendrickx, S. (2018). Kobiety i dziewczyny ze spektrum autyzmu. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
9. Kirkovski M, Enticott PG, Fitzgerald PB. (2013). A review of the role of female gender in autism spectrum disorders. Journal of Autism and Developmental Disorders, 43(11), 2584–2603.
10. Lai MC, Baron-Cohen S. (2015). Identifying the lost generation of adults with autism spectrum conditions. Lancet Psychiatry, 2(11), 1013–1027.
11. Lai, M.-C., Lombardo, M. V., Ruigrok, A. N., Chakrabarti, B., Auyeung, B., Szatmari, P., Happé, F., & Baron-Cohen, S. (2017). Quantifying and exploring camouflaging in men and women with autism. Autism, 21(6), 690-702
12. Rynkiewicz, A., Łucka, I. (2018). Autism spectrum disorder (ASD) in girls. Co-occurring psychopathology. Sex differences in clinical manifestation. Psychiatr Pol, 52(4), 629-639.
13. Tierney, S., Burns, J., Kilbey, E. (2016). Looking behind the mask: Social coping strategies of girls on the autistic spectrum. Research in Autism Spectrum Disorders, 31(23), 73-83.