Ostatnio media obiegły informacje i przerażające artykuły o tym, że rodzice nadużywają podawanie dzieciom melatoninę, jako środek na szybszy i lepszy sen, co prowadzi do problemów zdrowotnych, a nawet śmierci dzieci.

O co chodzi z tym skandalem i dramatycznymi nagłówkami na temat melatoniny? Artykuły dotyczą ankiety przeprowadzonej przez Amerykańską Akademię Medycyny Snu (American Academy of Sleep Medicine (AASM)) z której wynika, że 46% amerykańskich rodziców podaje suplementy z melatoniną dzieciom poniżej 13 roku życia.

Co to jest melatonina?

Melatonina to hormon produkowany naturalnie w naszym organizmie przez szyszynkę, silnie reagujący na światło i ciemność. Głównymi funkcjami melatoniny w organizmie są pomoc w regulacji cykli snu i czuwania oraz zarządzanie rytmami okołodobowymi.

Melatonina odgrywa kluczową rolę w regulacji rytmu dobowego człowieka, czyli tzw. „wewnętrznego zegara”, który kontroluje, kiedy śpimy, a kiedy jesteśmy przebudzeni. Poziom melatoniny zaczyna wzrastać w wieczornych godzinach, sygnalizując ciału, że nadchodzi czas do snu, i pozostaje podniesiony przez całą noc, zanim zacznie maleć o świcie, prowadząc do wybudzenia i dziennej aktywności.

Nieprawidłowe działanie melatoniny lub jej niewystarczający poziom, prowadzi do zaburzeń snu i rozregulowania rytmów okołodobowych.

Sensacyjne artykuły o nadużywaniu melatoniny

Wspomniane wyżej artykuły, wywołały wysyp komentarzy w internecie. Wśród internatów pojawiali się rodzice, nakręcający i krytykujący podawanie melatoniny, podkreślający jej szkodliwość i niebezpieczeństwo. Takie artykuły i reakcje nasiliły obawy tych rodziców którzy z różnych powodów medycznych, podają swoim dzieciom preparaty z melatoniną.

Przyjrzyjmy się jeszcze raz całej sprawie i co mówią na to badania naukowe. AASM w swoich artykułach, odnosi się do nadużywania melatoniny i jej skutków u ZDROWYCH DZIECI. Nie jest to zaskakujące odkrycie, że zdrowe dzieci nie powinny stosować suplementów, których nie potrzebują.

Jeśli dziecko ma niedobór witaminy B12, to na zlecenie lekarza otrzymuje suplementację, tak samo jest z melatoniną. Jeśli lekarz stwierdzi, że u dziecka występują zaburzenia snu z powodu nieprawidłowo działającej melatoniny, to może zalecić stosowanie melatoniny (co często ma miejsce w przypadku osób z ADHD i w spektrum autyzmu). Na podstawie danych z ankiety wykazano, że niektóre dzieci odczuły skutki uboczne stosowania melatoniny, a nagłówki informowały również o przypadkach zgonów wśród dzieci.

Skutki uboczne stosowania melatoniny

84% dzieci nie odczuło niebezpiecznych skutków stosowania melatoniny, w pozostałych przypadkach odnotowano przypadki zaburzeń oddychania, dolegliwości ze strony układu sercowo-naczyniowego, problemy żołądkowo-jelitowe i ze strony układu nerwowego (4 tys. dzieci w USA hospitalizowano z powodu stosowania melatoniny, a dwoje maluchów poniżej 2 roku życia zmarło).

Są to oczywiście strasznie przykre informacje i mam nadzieję, że nikogo z nas nic takiego nigdy w życiu nie spotka. Natomiast pamiętajmy, że w przypadku każdego suplementu i leku mogą występować skutki uboczne, w tym także poważne i ryzykowne dla życia. Nie wiemy z jakich dokładnie powodów takie problemy się pojawiły. Nie wiemy jaki był stan zdrowia tych dzieci, ich historia, dawki, które przyjmowały, sytuacja rodzinna itd. Pamiętajcie, że tu wiele czynników ma znaczenie, a nie tylko jedna informacja przekazana przez sensacyjne portale internetowe.

Czy mogę podać dziecku melatoninę na lepszy sen?

Dlatego jeśli lekarz zalecił Tobie lub Twojemu dziecku stosowanie melatoniny, to znaczy, że jest ku temu powód. Nie daj się zastraszyć krytycznym komentarzom w internecie i przerażającym nagłówkom clickbajtowych artykułów.

AASM w swoim artykule pisze: „Melatonina może poprawić sen u dzieci, których zegar biologiczny nie działa prawidłowo, a także u niektórych dzieci z problemami rozwojowymi”.

Mimo dramatyzmu artykułów, AASM nie zabrania stosowania melatoniny, natomiast zwraca uwagę na rozsądek. W swoim artykule krytykuje jakość suplementów, które nie są kontrolowane, co niesie ryzyko niezgodnych z informacjami na etykiecie dawek w opakowaniu, a także formę suplementów w postaci żelków, cukierków i lizaków, co może ryzykować przedawkowaniem melatoniny przez dzieci, które traktują je jak zwykłe słodycze.

Oczywiście podstawą są działania behawioralne w kontekście poprawy jakości snu dziecka, a melatonina może być kolejnym krokiem, jeśli stosowane działania behawioralne są nieskuteczne. Natomiast należy to robić tylko i wyłącznie po konsultacji z lekarzem.

Zdrowe nawyki związane ze snem u dzieci 

AASM zaleca i zachęca rodziców do nauki zdrowych nawyków związanych ze snem:

• Przed podaniem dziecku melatoniny porozmawiaj z lekarzem, aby zapewnić prawidłowe stosowanie, dawkowanie i czas podawania.
• W przypadku stosowania melatoniny rodzice powinni wybrać produkt ze znakiem zweryfikowanym USP, aby zapewnić bezpieczniejsze stosowanie.
• Trzymaj melatoninę poza zasięgiem dzieci. Melatoninę należy traktować jak każdy inny lek i przechowywać w miejscu niedostępnym dla dzieci.
• Utrzymuj stały harmonogram snu (rytuały). Pomóż dziecku kłaść się spać wieczorem i budzić się rano o tej samej porze każdego dnia, nawet w weekendy.
• Ogranicz wieczorny czas przed ekranem. Ograniczenie ekspozycji na ekrany pomaga organizmowi przygotować się do snu. Zachęcaj dziecko, aby odłączyło się od wszystkich urządzeń co najmniej 30 minut do godziny przed snem.
• Opracuj relaksującą wieczorną rutynę. Zachęcaj dziecko, aby przyjęło wieczorną rutynę, która pomoże mu się zrelaksować i przygotować do snu. Może to obejmować ciepłą kąpiel lub prysznic, prowadzenie dziennika lub czytanie przed snem.

Melatonina a zdrowe nawyki przed snem

Oczywiście, zgadzam się, że nadużywanie melatoniny po to by mieć mniejsze problemy z usypianiem dziecka, to kiepski pomysł. Może być to szkodliwe dla dziecka, dodatkowo nie uczy zdrowych nawyków dotyczących regulacji i higieny snu. Ważne są wieczorne rytuały, wyciszanie się zamiast pobudzania, zadbanie o odpowiednie warunki do snu (sypialnia powinna być ciemna, delikatnie chłodna, przewietrzona i służyć tylko do snu i czynności s3ksualnych, a nie do oglądania telewizji, jedzenia, konfliktów, zabawy, pracy itd.).

Melatoninę mogą stosować osoby starsze i osoby w przypadku tzw. jet lagu, czyli przy zmianie strefy czasowej i w pracy zmianowej do uregulowania rytmu snu.

Ogólne zasady dotyczące prawidłowej higieny snu

Wśród ogólnych zaleceń dotyczących prawidłowej higieny snu, AASM zaleca:

• Zachowaj regularny harmonogram snu. Wstawaj codziennie o tej samej porze, nawet w weekendy i wakacje.
• Ustaw porę snu na tyle wczesną, aby zapewnić sobie co najmniej 7 godzin snu.
• Nie kładź się spać, jeśli nie jesteś śpiący.
• Jeśli nie zaśniesz po 20 minutach, wstań z łóżka.
• Ustal relaksującą rutynę przed snem.
• Używaj łóżka tylko do snu i czynności s3ksualnych. 
• Spraw, aby Twoja sypialnia była cicha i relaksująca. Utrzymuj w pomieszczeniu komfortową, chłodną temperaturę.
• Wieczorem ogranicz ekspozycję na jasne światło.
• Wyłączaj urządzenia elektroniczne przynajmniej 30 minut przed snem.
• Nie jedz obfitego posiłku przed snem. Jeśli w nocy poczujesz głód, zjedz lekką, zdrową przekąskę.
• Regularnie ćwicz i przestrzegaj zdrowej diety.
• Unikaj spożywania kofeiny późnym popołudniem lub wieczorem.
• Unikaj spożywania alkoholu przed snem.
• Zmniejsz spożycie płynów przed snem.

Przewlekła bezsenność – co wtedy?

Jeśli cierpisz na przewlekłą bezsenność, specjaliści podkreślają, że same wskazówki dotyczące higieny snu, mogą być niewystarczające. Zaburzenia snu, w tym przewlekła bezsenność dotyczy około 10% dorosłej populacji. Cechami charakterystycznymi tego zaburzenia są zaburzenia snu i objawy występujące w ciągu dnia, które pojawiają się przynajmniej trzy razy w tygodniu, przez minimum trzy miesiące. AASM podkreśla także rolę terapii poznawczo-behawioralnej w zaburzeniach snu.

Melatonina a spektrum autyzmu

W przypadku dzieci i dorosłych w spektrum autyzmu, podawanie melatoniny jest uzasadnione, co także podkreśla AASM.

Badania na które się powołują pokazują, że melatonina jest skuteczną metodą leczenia problemów ze snem u dzieci w spektrum autyzmu. Np. jedno z badań wykazało, że stosowanie leku z melatoniną może być korzystnym rozwiązaniem do leczenia zaburzeń snu i trudności z zasypianiem u dzieci w spektrum autyzmu (ASD) i z zespołem łamliwego chromosomu X (FXS).

Wyniki wykazały, że u dzieci, które przyjmowały melatoninę nastąpiła znaczna poprawa w całkowitej długości snu w nocy, a także czasu zasypiania. Średni czas snu był dłuższy o 21 minut, opóźnienia w zasypianiu były krótsze o 28 minut, a do tego dzieci zasypiały 42 minuty wcześniej.

Według badaczy zaburzenia snu dotyczą aż 89% dzieci w spektrum autyzmu i 77% dzieci z FXS, i mogą wynikać z nieprawidłowego poziomu lub działania melatoniny w organizmie. Więcej na ten temat pisałam w tym artykule na temat zaburzeń snu w ASD i ADHD.

Podstawa leczenia zaburzeń snu

Należy pamiętać, że niezależnie od tego czy należy stosować melatoninę czy nie, jakie przyczyny mogą temu towarzyszyć, to działania behawioralne w postaci nauki prawidłowych nawyków dotyczących higieny snu oraz terapia poznawczo-behawioralna, powinny stanowić podstawę i być pierwszym działanie wprowadzanym przez rodziców i każdego z nas.

Przy stosowaniu melatoniny czy innych leków u osób z zaburzeniami snu, również podstawą leczenia i działań stosowanych równolegle z lekami, powinna być dbałość o czynniki behawioralne, terapie i styl życia.