Padaczka, ADHD i spektrum autyzmu są ze sobą mocno powiązane. Padaczka jest częstą chorobą neurologiczną u dzieci i młodzieży. Wśród nich około 20-50% pacjentów ma również ADHD, a występowanie ADHD u pacjentów z padaczką jest trzykrotnie wyższe, niż w ogólnej populacji osób bez padaczki. Występowanie padaczki u dzieci z ADHD szacuje się na około 5%, co także jest wyższe niż w populacji ogólnej, gdzie występowanie szacuje się na 0,5%. Padaczka dotyczy także około 25-40% osób w spektrum autyzmu przed 30. rokiem życia (częściej u osób z diagnozą ASD i niepełnosprawnością intelektualną), a u 15% osób z napadami padaczkowymi diagnozuje się spektrum autyzmu.

Genetyka i mózg – padaczka, ADHD, spektrum autyzmu

Naukowcy zauważyli związek genetyczny między ADHD a padaczką, chociaż objawy ADHD takie jak nadpobudliwość, problemy ze skupieniem uwagi, zaburzenia zachowania dość często były uważane za skutki uboczne leków przeciwpadaczkowych. Faktycznie część z nich może powodować takie objawy, ale nie zmienia to faktu, że wspomniany związek genetyczny istnieje.

Znamy około tysiąc wariantów genów, które powtarzają się zarówno w ADHD, jak i padaczce. Zauważono również, że podobne obszary mózgu są nieprawidłowe zarówno w ADHD jak i w padaczce, co też może dawać odpowiedź na temat objawów ADHD występujących u osób z padaczką. Warto dodać, że ok. 20-30% osób chorujących na padaczkę ma również dodatkowe zaburzenia psychiczne. U osób ze złożonymi napadami częściowymi (ataki padaczkowe, które objawiają się automatyzmami – osoba jest w stanie wykonywać różne czynności, mimo, że napady upośledzają jej świadomość) aż 58% osób ma w swojej historii występujące zaburzenia depresyjne, 32% agorafobię, a 13% psychozę.

Ze względu na neurologiczne podłoże padaczki, ma ona wpływ na wahania nastroju, impulsywność, gwałtowne zachowania, czasami na zachowania agresywne, a samo funkcjonowanie z chorobą może prowadzić do izolacji, wykluczenia, niechęci w kontaktach społecznych, co może być nieprawidłowo kojarzone z objawami ADHD i spektrum autyzmu. 

Leki stymulujące na ADHD a padaczka

Warto dodać, że najnowsze badania potwierdzają, że u osób (w tym dzieci) chorujących na padaczkę, ze zdiagnozowanym również ADHD, leki stymulujące (konkretnie metylofenidat) nie nasilają ataków padaczkowych ani nie pogarszają leczenia przeciwpadaczkowego. Wręcz przeciwnie. Nie tylko wydają się bezpieczne i skuteczne w leczeniu dzieci z padaczką, migreną i ADHD, co w badaniach zauważono, że zmniejszył nasilenie napadów padaczkowych i poprawił ogólne samopoczucie.

Obalono tym sposobem mit, że metylofenidat jest epileptogenny. Dowody na brak przeciwskazań do leczenia stymulantami osób z ADHD i padaczką może przynieść ulgę wielu osobom, zwłaszcza, że u dzieci z padaczką występowanie zaburzeń lękowych, depresji, myśli samobójczych, fobii i ADHD jest trzykrotnie większe niż w ogólnej populacji.

Dodatkowo pacjenci z padaczką często doświadczają wielu trudności w codziennym funkcjonowaniu, co pogarsza ich samopoczucie psychiczne (większe problemy z nauką, trudności emocjonalne i społeczne itp.). Dlatego możliwość leczenia psychiatrycznego daje nadzieje na znacznie lepsze zdrowie psychiczne i funkcjonowanie w codziennym życiu. Zauważono także, że osoby z diagnozą ADHD i padaczką, nie przyjmujące metylofenidatu częściej przebudzały się w nocy, a stosowanie leków stymulujących poprawiła jakość snu. 

źródło:

• Cucchiara F, Frumento P, Banfi T, Sesso G, Di Galante M, D’Ascanio P, Valvo G, Sicca F, Faraguna U. Electrophysiological features of sleep in children with Kir4.1 channel mutations and Autism-Epilepsy phenotype: a preliminary study. Sleep. 2020 Apr 15;43(4):zsz255. 
• Downs J, Giust J, Dunn DW. Considerations for ADHD in the child with epilepsy and the child with migraine. Expert Rev Neurother. 2017 Sep;17(9):861-869. 
• Fan HC, Chiang KL, Chang KH, Chen CM, Tsai JD. Epilepsy and Attention Deficit Hyperactivity Disorder: Connection, Chance, and Challenges. Int J Mol Sci. 2023 Mar 9;24(6):5270. 
• Jędrzejczak, J., Mazurkiewicz-Bełdzińska, M. (2020). Padaczka – obraz kliniczny napadów padaczkowych.Warszawa: PZWL.
• Jędrzejczak, J., Mazurkiewicz-Bełdzińska, M. (2021). Padaczka – etiologia. Warszawa: PZWL.
• Kothare SV, Kaleyias J. Sleep and epilepsy in children and adolescents. Sleep Med. 2010 Aug;11(7):674-85. doi: 10.1016/j.sleep.2010.01.012.
• Li G, Wang M, Zheng M, Liu X, Yu T, Ren J, Wang Q. Causal effect of psychiatric disorders on epilepsy: A two-sample Mendelian randomization study. Brain Behav. 2023 Apr;13(4):e2939. 
• Malow BA. Sleep disorders, epilepsy, and autism. Ment Retard Dev Disabil Res Rev. 2004;10(2):122-5. 
• Neto FK, Nunes ML. Evaluation of sleep organization in patients with attention deficit hyperactivity disorder (ADHD) and ADHD as a comorbidity of epilepsy. Sleep Med. 2017 May;33:91-96. doi: 10.1016/j.sleep.2016.08.013.
• Ono KE, Bearden DJ, Lee SM, Moss C, Kheder A, Cernokova I, Drane DL, Gedela S. Interventions for ADHD in children & adolescents with epilepsy: A review and decision tree to guide clinicians. Epilepsy Behav. 2022 Oct;135:108872. 
• Pan PY, Bölte S, Kaur P, Jamil S, Jonsson U. Neurological disorders in autism: A systematic review and meta-analysis. Autism. 2021 Apr;25(3):812-830. 
• Radziuk AL, Kieling RR, Santos K, Rotert R, Bastos F, Palmini AL. Methylphenidate improves the quality of life of children and adolescents with ADHD and difficult-to-treat epilepsies. Epilepsy Behav. 2015 May;46:215-20. 
• Reichelt K, Knivsberg AM. The possibility and probability of gut-to-brain connection in autism. Ann Clin Psychiatry. 2009;21:205-211.
• Rezaei, M., et al. (2017). Epilepsy and dopaminergic system. Physiology and Pharmacology.
• Rufo-Campos M. [Melatonin and epilepsy]. Rev Neurol, (2002); 35 Suppl 1:S51-8.
• Russ, S.A., Larson, K., Halfon, N. (2012). A national profile of childhood epilepsy and seizure disorder. Pediatrics, 129(2), 256-264.
• Scorza FA, Andersen ML, Cysneiros RM. Echoes of the association between autism and epilepsy: A long translational research explanation. Epilepsy Behav. 2016 Sep; 62:12-3. 
• Shalev R. Good news: methylphenidate for ADHD in epilepsy. Epilepsy Behav. 2013 Jul; 55(7): 590-591.
• Verrotti, A., Moavero, R., Panzarino, G., Di Paolantonio, C., Rizzo, R., Curatolo, P. (2018). The Challenge of Pharmacotherapy in Children and Adolescents with Epilepsy-ADHD Comorbidity. Clinical Drug Investigation, 38(1), 1-8.
• Wendorff J., Autyzm a padaczka, w: Autyzm – epidemiologia, diagnoza i diagnoza, red. T. Pietras, a. Witusik, P. Gałecki, Wrocław, 2010,
• Wu, Y., Li, Y., Zhu, J., & Long, J. (2022). Shared genetics and causality underlying epilepsy and attention-deficit hyperactivity disorder. Psychiatry Research, 316, 114794.